Free Web Turkey raporu: Engellenen haberlerin %42’si iktidar ve çevresiyle ilgili

• Kamuoyuna yansıyan engelleme kararları en az 1910 URL’yi etkiledi
• Engellenen URL’lerin 870’i haber içeriğinden oluşuyor
• On iki aylık sürede 26 haber sitesi engellendi

Free Web Turkey platformunun kamuya açık kaynaklardan derlediği gözlem raporuna göre, Kasım 2019- Ekim 2020 arasında engellenen haberlerin %42’si doğrudan Adalet ve Kalkınma (AKP) Partili Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ailesi, partinin belediye başkanları veya yöneticileriyle ilgiliydi. Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği’nin yürüttüğü Free Web Turkey projesi kapsamında yayınlanan “Haberin sonu: Türkiye’de internet sansürü”  başlıklı raporda, 1 Kasım 2019 ve 31 Ekim 2020 arasında erişime engellenen içeriklerin tematik bir incelemesinin yanı sıra Ekim ayında yürürlüğe giren sosyal medya düzenlemesinin barındırdığı riskler, internet platformlarının şeffaflık verileri ışığında değerlendirildi.

Raporun tamamını okumak için tıklayın.

Raporda yer alan bulgulara göre bu dönemde en az 1910 URL, alan adı ve sosyal medya paylaşımına erişim engeli getirildi. Bu sayının 870’ini engellenen haber URL’leri oluştururken, bazıları birden fazla olmak üzere toplam 26 haber sitesi bu dönemde erişime engellendi. Rapor ayrıca, karar mercilerinin iktidara yakın haberlerin yanı sıra kadın ve çocuklara yönelik suçların faillerini korumaya yönelik haberlere erişim engeli getirme eğilimini de ortaya koyuyor.

Engellenen haberlerin %42’si iktidar ve çevresiyle ilgili

Erişime engellenen haberlerin %42’sini doğrudan Adalet ve Kalkınma Partili Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ailesi, partinin belediye başkanları veya yöneticileriyle ilgili olduğu tespit edildi. Bunlar arasında 2019 yılının Kasım ayında yayınlanan ve AKP Manisa İl Başkanlığı’na gelen kadınların seks işçiliğine zorlanmasını konu alan haber, 2020 yılının Şubat ayında çıkan Emine Erdoğan’ın 50 bin dolarlık çantasıyla ilgili haber ve yine aynı ay içinde yayınlanan, eski Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın Kanal İstanbul güzergahında arazi satın almasına ilişkin haberler yer alıyor.

Kararların %65’i haber URL’lerine yönelik

Proje süresince tespit edilen ve en az 1910 URL’yi etkileyen erişim engellemelerine ilişkin 150 hakimlik kararı belirlenirken, bu kararların 26 haber sitesine ve 870 haber URL’sine yönelik olduğu ortaya kondu. Raporda, 150 karardan 101’inin haber URL’lerine (alan adları sayılmaksızın) yönelik olduğunun altı çizilerek, bu doğrultuda “hükümetin ve Sulh Ceza Hakimliklerinin ülke yönetimine ilişkin eleştirel içeriklere ağır bir sansür uyguladığı çarpıcı bir şekilde ortaya çıkmaktadır” denildi. Raporda ayrıca bu dönemde pandemi ile ilgili haberler içeren 56 URL’e erişim engeli getirildiği belirtildi. Nisan ayında hükümetin COVID-19 pandemisini yönetme şeklini eleştiren gazeteci Fatih Portakal’ın sosyal medya paylaşımlarının yanı sıra Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un Kuzguncuk’ta kiraladığı arazi üzerine inşa edilen yapıya ilişkin haberlerin de erişime engellendiği hatırlatıldı. Raporda ayrıca erişime engellenen muhalif web siteleri teması altında Can Dündar’ın kurucusu olduğu Özgürüz’ün Mayıs, Haziran ve Ağustos aylarında; Kürtçe, Türkçe ve İngilizce olmak üzere üç dilde yayın yapan kadın haber ajansı Jinnews’ün ise Şubat ve Ağustos aylarında birer kere, Ekim ayında iki kere ve Kasım ayında da bir kere engellendiği belirtildi. Etkin Haber Ajansı ve Yeni Demokrasi gazetesi web siteleri de Ekim ayı içerisinde ikişer kez erişime engellenmişti. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi merkezli haber ajansı Rudaw’ın Türkçe web sitesi ve Nupel.Net haber sitesi de erişime engellenen haber siteleri arasında yer alıyor.

Kararların %9’u kadın ve çocuklara karşı işlenen suçlarda failleri koruyor

Raporun tematik incelemesi kapsamında, tespit edilen erişim engeli kararlarının yaklaşık %9’unu (150 kararın 13’ü) erkeklerin kadın ve çocuklara karşı işlediği iddia edilen suçlarda, failleri korumaya yönelik kararların oluşturduğu belirlendi. Bu doğrultuda kocasının erkek kardeşi tarafından tecavüze uğradıktan sonra kocası tarafından öldürülen Fatma Altınmakas hakkındaki haberlerin yanı sıra, şüpheli şekilde ölü bulunan Duygu Delen, Aleyna Çakır ve Şeyda Yılmaz hakkında yayınlanan haberler ve ekşi sözlük başlıkları da erişime engellendi. Bir başka erişim engeli de Sakarya’da faaliyet gösteren Uşşaki tarikatı liderinin çocuk istismarı suçlamasıyla tutuklanmasına ilişkin haberlere getirildi. Ek olarak, yeni sosyal medya yasasının kabul edilmesinin ardından başlayan “unutulma hakkı” tartışmasının bir örneği olan cinsel saldırı hükümlüsü milli güreşçi Recep Çakır hakkında çıkan haberler de erişime engellendi.

Sansür ve gözetim farkındalığı artırılmalı

Türkiye’de internet kullanıcılarının ve ifade özgürlüğünün kaderinin sosyal medya  şirketlerininin insafına terk edildiğini belirtilen raporda, sivil toplum örgütleri temsilcilerinin bu şirketlerin Türkiye’de temsilcilik atamaması yönünde çağrıda bulunması önerildi. Raporda ayrıca halkın haber alma hakkının korunması ve haber akışının sağlanması amacıyla gazetecilere ve yurttaşlara yönelik dijital okuryazarlık eğitimleri sağlamasının faydalı olacağı belirtildi. Raporda dijital alandaki sansür ve gözetime ilişkin farkındalığın artmasının internet özgürlüklerini kısıtlayan uygulamaların etkisinin azaltılabileceği savunuldu.

Sosyal medya platformları “medya” olma sorumluluğu taşımalı

Rapora göre, Türkiye’de internet özgürlüklerine yönelik kısıtlamaların uluslararası prensipler çerçevesinde düzenlenmesi gerekiyor. Rapor şirketlere ifade özgürlüğünü önceleyen politikalardan vazgeçmemeleri çağrısında bulunuyor. İçeriklere getirilen engelleme kararlarının uygulanmaması durumunda bant daraltma uygulanmayacağının altını çizen rapor, sosyal medya plaformlarımlarına sansür karşısında “sosyal medya” olarak değil, “medya” sorumluluğu taşıyarak kendi politikalarını korumalarını öneriyor.