Tr 
En 
Surfshark’ın son raporuna göre 2023’ün ilk yarısında küresel çapta yaklaşık 2.5 milyar insan internet sansüründen etkilendi. Yılın ilk altı ayında 42 yeni sansür vakası tespit edilirken BTK'nın deprem sonrası bant daraltması ile Ekşi Sözlük'e getirilen erişim engeli de bunlardan ikisi oldu. Raporda sansürün nedeni olarak ise 'hükümet karşıtı protestolar' gösterildi.
ARMAĞAN TEZEL
Hollanda merkezli bir dijital güvenlik şirketi olan ve VPN hizmeti de sağlayan Surfshark, 2023’ün ilk yarısındaki internet sansürünü ele aldığı bir rapor yayımladı.
Rapora göre yılın ilk yarısında, internet kısıtlaması özelinde 29 ülkeyi etkileyen 82 vaka tespit edildi. Bu 82 vakadan 40'ı önceki yıllarda başlayıp hâlâ devam eden vakalar olurken 42'si ise bu yılın ilk altı ayında yaşanan, yeni sansür vakaları oldu.
Raporda yılın ilk yarısında internet sansüründen etkilenen insan sayısının 2.35 milyar olduğu belirtildi. Geçen yılın aynı döneminde bu sayı 2.08 milyardı.
Araştırmada 2023’ün ilk altı ayında başlayan ve aynı dönem içinde son bulan sansür vakaları da paylaşıldı. Bu bölümde, Türkiye’de 6 Şubat’ta yaşanan depremler sonrası hükümetin sosyal medyaya bant daraltma yoluyla uyguladığı ve bir süre sonra sonlandırdığı sansür vakasına de yer verildi.
Yeni kısıtlamalar konusunda İran zirvede
Raporda İran, Hindistan ve Pakistan’ın 2023'ün ilk yarısında yeni internet kısıtlamaları konusunda başı çeken ilk üç ülke olduğu kaydedildi:
“Asya'nın uzun süredir internet kesintilerinin odak noktası olduğu ve bu ülkelerin 2015'ten bu yana küresel olarak kısıtlama sayıları bakımından sırasıyla 2., 1. ve 4. sırada yer aldığı göz önüne alındığında bu durum pek de şaşırtıcı değil.”
Rapora göre İran, 2023'ün ilk yarısında toplam 14 vaka ile halkını en fazla internet kesintisine maruz bırakan ülke oldu.
Hindistan, kaydedilen dokuz internet kısıtlaması vakasıyla İran'ı yakından takip etti. Bu kısıtlamaların çoğu Sih aktivistlerin yaptığı protestolar sırasında gerçekleşti.
Pakistan, 2023'ün ilk yarısında kaydedilen üç vaka ile internet kesintisi konusunda üçüncü sırada yer aldı. Bu üç vakanın üçü de ülkenin eski başbakanı İmran Han'ın tutuklanmasıyla başlayan protestoların ardından yaşandı.
Türkiye ise 7. sırada yer aldı.
İnternet kısıtlamalarının başlıca nedeni hükümet karşıtı protestolar
Raporda, internet sansürünün türü ve nedenleri de incelendi.
Buna göre hükümet tarafından uygulanan internet kısıtlamalarının başlıca nedeni protestolar oldu. Yeni kısıtlamaların (42) üçte ikisinden fazlası (30) halkların hükümet karşıtı protestolarından sonra uygulandı. Bu kısıtlamaları uygulayanlar, gerekçe olarak ise ‘internetin sivil huzursuzluk dönemlerinde bir savaş alanı haline gelmesini’ gösterdi.
Bu 42 yeni vakadan sadece biri ilgili ülkenin internet yasasıyla ilişkilendirildi. Bu da Brezilya’da bir yargıcın Telegram'ı yasaklaması oldu.
Raporda bu başlık altında da yine Türkiye’deki bir sansür vakasına yer verildi ve şu ifadeler kullanıldı:
“Benzer bir başka tekil vaka da seçim faaliyetleriyle bağlantılıydı. Bu örnekte, Türkiye Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), Türkiye'deki seçimler öncesinde popüler sosyal platform Ekşi Sözlük'e erişimi engelledi.”
Raporda, 2023'ün ilk yarısında beş ülkenin ülke çapında internet kısıtlamalarına başvurduğu belirtildi:
“Ülke çapında kısıtlamalar, internet sansürünün en katı ve ekonomik açıdan en yıkıcı biçimidir. Sadece Afrika'da üç ülke, ülke çapında kısıtlamalar uyguladı: Moritanya (iki kez), Senegal ve Sudan. Pakistan ve Küba da bunu yapan diğer iki ülke oldu.
Yerel internet kısıtlamaları konusunda ise 24 yeni vaka tespit edildi ve bu vakaların tümü, üç ülke/bölgede yaşandı. İran 14 vaka ile başı çekerken onu sekiz vaka ile Hindistan takip etti. Jammu ve Keşmir'de ise iki yeni sansür vakası yaşandı.
En çok etkilenen platform Facebook oldu
İnternet sansüründen nasibini en çok alan sosyal medya platformlarının başında ise Facebook geldi.
Raporun ilgili bölümünde şu ifadeler yer aldı:
“Özellikle otokratik yönetimlerin hedefinde olan Facebook, 2023 yılının ilk yarısında da ağır kısıtlamalarla karşı karşıya kalmaya devam etti ve Etiyopya, Gine, Senegal, Pakistan ve Surinam'da kısıtlandı. 2015'ten bu yana küresel nüfusun %46'sı hükümet tarafından uygulanan Facebook kısıtlamalarına maruz kaldı.
“Telegram, Instagram ve YouTube’un her biri dört ülkede kısıtlanarak en çok engellenen sosyal platformlar listesinde ikinci sırayı paylaştı. WhatsApp ve Twitter ise üç ülke tarafından engellenerek bu üçlüyü yakından takip etti.
“TikTok, 2023'ün ilk yarısında sadece Etiyopya’da kısıtlandı. Ancak Amerika Birleşik Devletleri’nin Montana eyaletinin önümüzdeki yıldan itibaren TikTok'u kişisel cihazlarda yasaklamak için bir yasa çıkarmasıyla ABD, bu platformu yasaklayan sekizinci ülke olmaya hazırlanıyor. Bu eğilim, sosyal medya genelinde dijital sansürün genişlediğini vurguluyor.”
İnternet kısıtlamaları azalıyor gibi görünüyor ancak gerçek daha karmaşık
Raporun sonuç bölümünde ise şu değerlendirmeler yapıldı:
“2023'ün ilk yarısında, 2022'nin aynı dönemine kıyasla yeni internet kesintisi vakalarında %31'lik bir azalma olduğu görülüyor. Ancak bu kısıtlamaları uygulayan ülke sayısı 13'ten 14'e yükseldi. Sonuç olarak yeni internet kısıtlamalarından (devam eden vakalar hariç) etkilenen kişi sayısı 2022'nin ilk yarısında 2.08 milyardan 2.35 milyara yükseldi.
“Asya, yeni küresel vakaların %71'ini oluşturarak internet kesintilerinde liderliğini sürdürüyor. Bununla birlikte 2023'ün ilk yarısında, 2022'nin ilk yarısına kıyasla iki kat daha fazla ülkesinin kısıtlama getirmesiyle Afrika, ülke sayısı bakımından artık başı çekiyor.
"2023'ün ilk yarısında internet kısıtlamaları uygulayan ülkelerde artış görüldü ve bu durum dünya genelinde 4.24 milyar kişiyi etkiledi."
