Özgürlükler açısından sıfır toplamlı bir savaş: Brezilya ve X kavgası

ELİF AKGÜL

Elon Musk'ın sahipliğindeki X, Brezilya Yüksek Mahkemesi Başkanı Alexandre de Moraes’in verdiği kararla 31 Ağustos’ta erişime engellendi.

Brezilya hükümetiyle Musk arasındaki ‘filler savaşı'nda internet kullanıcılarının ifade özgürlükleri eziledursun bu kavganın nasıl başladığına bakalım.

Brezilya seçimleri ve yalan haberler

Tüm bu kavganın temeli aslında Brezilya’daki 2022 Başkanlık Seçimlerine dayanıyor.

‘Brezilyalı Trump’ olarak bilinen eski aşırı sağcı başkan Jair Bolsonaro 30 Ekim 2022’de yapılan ikinci tur seçimlerde yarışı solcu aday Lula'ya karşı kaybetti.

Sosyal medya üzerinden yayılan mezenformasyon ve dezenformasyonla Bolsonaro’nun seçime müdahale etmeye çalışacağı -ve çalıştığı- tartışması ise seçimlerden önce başlamıştı. Lula’nın seçildiği takdirde kiliseleri kapatacağı, Bolsonaro’nun ise yamyamlık ve pedofili iddialarını itiraf ettiği yönünde haberler sosyal medyada dolaşmaya başlamıştı. O dönemde de Brezilya Yüksek Mahkemesi Başkanı olan Moraes ‘bu bilgilerin agresifliğinin ve nefret söyleminin hak ettiği önlemleri gerektirdiğini’ ifade etmişti. 

Sosyal medya üzerinden yürütülen dezenformasyon kampanyası seçimlerden sonra da durmadı ve Ocak 2023’te yenilgiyi kabul etmeyen binlerce Bolosonaro taraftarının Kongre ve Yüksek Mahkeme’yi basmasıyla sonuçlandı. 

Gerilim Nisan 2024’te başladı

Musk satın aldıktan sonra X adını alan sosyal medya platformuyla Brezilya hükümeti arasında iplerin gerilmesi ise Nisan 2024’te başladı. 

Yüksek Mahkeme Başkanı Moraes, X’ten yalan bilgi yaydıkları iddiasıyla onlarca Bolsonaro destekçisi hesapları askıya almasını talep etti. Mahkeme ayrıca kararın uygulanmadığı her gün için de 20 bin dolar ceza ödenmesi kararı verdi. Kararla beraber askıya alınması talep edilen hesaplara dair bir bilgi paylaşılmasına ise yasak getirildi. 

Musk ise karşılık olarak Moraes’in istifasını istedi. Engellenen hesapların yeniden açılacağını söyleyen Musk, Moraes’in talep ettiği hesaplarla ilgili bilgileri de paylaşacaklarını ilan etti. Bunun karşılığında hakim, Musk hakkında soruşturma başlatılacağını açıkladı.

X, 17 Nisan’da Alexandre de Moraes’in ‘sansür emirlerine uymazlarsa X’in Brezilya'daki yasal temsilcisini tutuklamakla tehdit ettiğini’ belirterek "Personelimizin güvenliğini korumak için Brezilya'daki operasyonumuzu derhal yürürlüğe girecek şekilde kapatma kararı aldık" açıklaması yaptı.

Geçtiğimiz çarşamba günü Moraes, platforma söz konusu hesapların engellenmesi, para cezasının ödenmesi ve yeni bir temsilci atanması için 24 saat süre verdi. Kararda ayrıca X'i VPN servisleriyle kullanmaya devam eden kişi ve şirketlere günlük 50 bin 000 real para cezası kesileceği de belirtdi. 

'Brezilya’nın Voldemort’u'

Kararın uygulanmaması üzerine X, ülkede erişime engellendi, Musk’ın sahibi olduğu Starlink’in de hesapları donduruldu.

Başkan Lula Cuma günü verdiği bir demeçte "Bir adamın çok parası olması size saygısızlık edebileceği anlamına gelmiyor. Kim sanıyor kendin?" ifadelerini kullandı. 

Musk ise Moraes’i ‘Brezilya’nın Voldemort’u’ ve ‘diktatör’ olarak çağırıp hedefe almaya devam ediyor.

Nisan ayından beri karşılıklı el artırarak sürdürülen bu gerilim günün sonunda Brezilyalıların ifade özgürlüklerinin sınırlandırılması, bilgiye erişim ve ifade özgürlüğü haklarını kullanmak isteyenlerin çok büyük cezalarla karşı karşıyan kalması ile sonuçlanmasının yanında bir yandan da yeniden Musk’ı ‘ifade özgürlüğü savaşçısı’ konumuna da düşürmüş durumda.

Musk bir özgürlük savaşçısı mı?

Oysa X geçmişte çok sayıda Filistin yanlısı hesabı, Musk’ın uçağını haber yapan gazetecilerin hesaplarını, Türkiye’de yolsuzluk ya da Kürt meselesi üzerine yazan çok sayıda gazetecinin hesabını da askıya almıştı. Bununla birlikte Musk aşırı sağcı gruplara ait hesaplara ait paylaşımlarını sürdürüyor. 

Lula hükümeti ise ‘dezenformasyonla mücadele’ adı altında tüm Brezilyalı X kullanıcılarını kolektif cezalandırma yoluna gidiyor.

Günün sonunda X kullanıcılarının ifade özgürlükleri hükümetlerin siyasi tahammülleriyle sosyal medya platformlarının sahiplerinin siyasi tahammülleri arasına sıkışmış durumda.