Sansürün gerekçesi, “kişilik hakları ihlali" yürürlükten kaldırıldı: "Karbon kopya kararlar, genel geçer ifadeler"

"Kişilik hakları ihlali" gerekçesiyle erişim engeli kararları verilmesine olanak sağlayan 5651 sayılı kanunun 9'uncu maddesi yürürlükten kalktı. Durumu değerlendiren gazeteciler, bu gerekçeyle her gün haberlerinin engellendiğini söyledi.

ELİF AKGÜL

İnternetin yayıncılığını düzenleyen 5651 sayılı kanunun 9’uncu maddesi, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) iptal kararı üzerine 10 Ekim’de yürürlükten kaldırıldı.

Basın ve ifade özgürlüğü üzerinde “ağır” müdahaleler anlamına geldiği gerekçesiyle iptal edilen madde, “kişilik hakları ihlali” gerekçesiyle erişim engeli kararı verilmesine olanak sağlıyordu.

Engelli Web’in haberine göre sulh ceza hakimlikleri toplam 35 bin 23 haberi erişime engelledi, 29 bin 253 içeriğin yayından kaldırılmasına ya da silinmesine neden oldu.

Bu maddenin yürürlükte olduğu dönemde neden olduğu enkazı AYM kararının başvurucularından olan gazetecilere sorduk.

Varlı: Bu gerekçeyle her gün haberlerimiz engelleniyordu

Free Web Turkey’e konuşan Diken Yazı İşleri Müdürü Ayşegül Kasap, erişim engeli kaldırılan haberleri yeniden yayına almaya devam ettiklerini söyledi.

Diğer başvurucu olan BirGün Gazetesi’nin Yayın Koordinatörü İbrahim Varlı ise neredeyse her gün bu gerekçeyle haberlerinin erişime engellendiğini belirtti.

Varlı, “‘Kişilik hakları’ ifadesi o kadar belirsiz ki haberde hakkında olumlu ifadeler kullandığınız kişiler bile o haberi kaldırtabiliyordu” dedi.

Söz konusu yolsuzluk haberleri olduğundaysa haberin mutlak surette kaldırıldığını söyleyen Varlı, “RTÜK Başkanı’nın, bacanağını işe aldığı, kayınbiraderini ise daire başkan yardımcısı yaptığı” başlıklı BirGün haberini örnek gösterdi.

İbrahim Varlı “Haberde hakaret yok, o insanlar hala o koltuklarda” diyor ve ekliyor: “Bazen bir haberi yapıyoruz, ertesi sabaha haber hakkında erişim engeli kararı getiriliyor.”

Kasap: Gazetecilerin, işini yapamaz hale gelmesini hedefliyorlar

“Gazetecilerin, işini yapamaz hale gelmesini hedefliyorlar” diyen Ayşegül Kasap ise şöyle devam etti:

“Çünkü ortada bir 'kişilik hakkı' meselesi yok. Ortada kamu yararı var. ‘Kişilik hakkı' kartı, haberin öznesine göre devreye giriyor. Yani bu kararlarla 'büyüklerimizi incitmeyin’ deniyor”

İtiraz süreci işletilmeden erişim engeli getirilen haberlerin kaldırılmasını da eleştiren Kasap “bunun sonraki adımın otosansür” dedi.

İFÖD: Karbon kopya kararlar, genel geçer ifadeler

AYM’nin iptal kararı verdiği dosyanın başvurucuları arasında yer alan İfade Özgürlüğü Derneği (İFÖD) de maddenin yürürlükten kaldırılmasının ardından bir açıklama yaptı.

Kamu kurumları ve hükümete yakın vakıfların bu maddeye sıkça başvurduğu belirtilen açıklamada “sulh ceza hakimlikleri ise bu talepleri büyük oranda karbon kopya kararlarla ve genel geçer ifadelerle kabul etmiştir” dendi.

AYM de kararın buna vurgu yapmış ve “Gerekçeli kararlar, somut olayın koşullarından bağımsız ve genel ifadeler içerdiğinden şikâyet konusu internet yayınlarının kişilik haklarını ilk bakışta anlaşılabilecek ve apaçık bir şekilde ihlal etmiş olduğunun nasıl tespit edildiği anlaşılamamaktadır” demişti.

Ok: Toplum hafızasızlaştırılıyor

Maddenin iptali için AYM’ye başvuran kurumlardan biri olan Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği’nin (MLSA) Eş Direktörü Veysel Ok ise “Dünyanın hiçbir yerinde bir hakim bir günde dört yüz haberi okuyup karar veremez ama Sulh Ceza Hakimlikleri böyle çalışıyor” dedi.

Erişime engellenen birçok haberin adı suça karışmış kişiler hakkında olduğunu söyleyen Ok, “Birçok olaya dair haberler silinmiş durumda, hatırlamıyoruz bile. Toplum bu şekilde hafızasızlaştırılıyor” dedi.

Bu maddenin yürürlükten kaldırılmasıyla, internet yoluyla yapılan ve kişilik hakları ihlaline neden olan bir paylaşımın kaldırılmasını sağlayacak bir yasal düzenleme de kalmadı.

Örneğin, kişisel bilgileri eski partneri tarafından internet ortamında rızası dışında paylaşılan bir yurttaşı koruyacak yasa maddesi artık mevcut değil. Avukat Ok da Türk Ceza Kanunu'ndaki (TCK) “iftira” ve “hakaret” maddelerinin buna benzer bir durumda içerik kaldırmaya gerekçe olamayacağını söyledi.

Yolsuzluk iddiası “kamu düzenin korunması” gerekçesiyle sansürlendi

Engelli Web’in haberine göre tüm bunlar olurken Midyat Belediyesinde bir yolsuzluk yaşandığı iddiasıyla ilgili haberlere erişim engeli getirildi. Kararın gerekçesi ise milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması olarak belirtildi.

Söz konusu karar AYM’nin iptal kararının yürülüğe girmesinden beş gün sonra, 15 Ekim 2024’te verildi.