Türkiye'deki VPN talebi yüzde 99 arttı: 'Sonuçlar, ülkelerin insan haklarına uyguladığı kısıtlamayla doğru orantılı'

Ülkelerin VPN kullanımı üzerine yapılan yeni bir küresel araştırmaya göre Türkiye’de VPN talebi 2022’ye kıyasla 2023'te yüzde 99 arttı. Rapora göre internet özgürlüğü, ülkelerin insan haklarına uyguladığı kısıtlamayla doğru orantılı.

ARMAĞAN TEZEL

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'nun (BTK) 12 Ekim 2023 tarihli kararıyla Türkiye'den erişme engellenen Techopedia, 2023 yılında VPN’in en çok talep edildiği ve kullanıldığı ülkelerle ilgili araştırmasını yayımladı.

"Küresel VPN Talebi: Neden en çok bu ülkeler VPN arıyor?” başlıklı araştırmaya göre 2023 yılında VPN kullananların yüzde 77’si, bunu çalıştığı işi gereği yaptı. 

2023’te VPN kullanıcılarının yüzde 57’si erkeklerden, yüzde 43’ü ise kadınlardan oluştu.

Araştırmada kullanıcıların VPN kullanma nedenleri de incelendi.

Buna göre kullanıcıların büyük çoğunluğu, VPN’i kafe, hastane, restoran vb. alanlardaki ücretsiz Wi-Fi hizmetini kullanırken gizliliklerini korumak amacıyla kullanıyor. Bu oran yüzde 51.

Kullanıcıların VPN kullanmaktaki diğer gerekçeleri ise internette gezinirken anonimliği korumak, güvenli bir iletişim kurmak ve dijital ayak izlerini kamu otoritelerinden korumak oldu.

VPN kullanıcıların yaş aralığında ise şaşırtıcı bir sonuç ortaya çıktı. Techopedia’nın araştırmasına göre VPN kullandıklarını belirten kişilerin yaş aralığı 45-60 olarak öne çıktı.

Türkiye’de VPN talebi yüzde 99 arttı

Araştırmanın konusunu da oluşturan ülkelere göre VPN talebindeki artışta ise şaşırtıcı olmayan bir sonuç çıktı.

Araştırmaya göre 2023’te VPN talebinin en çok arttığı ülkeler Asya ve Afrika kıtasında yer alanlar oldu.

Yüzde 60 bin ile VPN talebinin en çok arttığı ülke Senegal oldu.

Senegal’in ardından yüzde 3 bin 651 ile Etiyopya, yüzde bin 329 ile Pakistan ve yüzde 678 ile İtalya gelirken Türkiye de yüzde 99 ile 2023 yılında VPN talebi en çok artan ülkeler arasında yer aldı. Türkiye’den sonra ise yüzde 72 ile Irak geldi.

Cisco dominasyonu

Çalışma kapsamında VPN kullanıcılarının en çok tercih ettiği VPN servisleri/geliştiricileri de araştırıldı.

Buna göre Kaliforniya merkezli çok uluslu ağ teknolojileri şirketi Cisco’nun iki farklı VPN servisi Cisco AnyConnect ile Cisco VPN Client, en çok tercih edilen VPN servisleri arasında ilk iki sırada yer aldı. 

Üçüncü sırada ise yine Kaliforniya merkezli olan ağ geliştiricisi Juniper Networks şirketinin VPN aracı yer aldı.

Dördüncü sırada bilgi işlem ve sanallaştırma üzerine çalışan Citrix Systems’in VPN servisi yer alırken onun ardından ise Open VPN geldi.

Arama motorlarında en çok "VPN" araması yapan ülkeler

Techopedia, arama motorlarında “VPN” kelimesini en çok aratan ülkeleri de araştırdı. Bunun VPN’in en fazla kullanıldığı 74 ülke belirlendi ve Google Trendler’e başvuruldu.

Söz konusu ülkede “VPN” aramasının ne sıklıkta yapıldığı Google Trendler tarafından 0 ila 100 arası bir ölçekte puanlandırıldı.

Buna göre 100 puan, “VPN” aramasının söz konusu ülkede çok fazla yapıldığı anlamına gelirken 50 puan ise en fazla yapılan ülkenin yarısı kadar “VPN” araması yapıldığı anlamına geliyor.

Araştırmada ilgili ülkelerde “VPN” kelimesini aratmanın ne ölçüde arttığını görmek için söz konusu ülkelerde 2022 yılında yapılan aramalara da bakıldı.

Araştırmanın bu kısmında, Freedom House tarafından her yıl yayımlanan ve internetin ne kadar özgür olduğunun incelendiği “İnternette Özgürlük” raporundaki verilere de yer verildi. Buna göre en çok “VPN” aramasının yapıldığı ülkelerin internet özgürlüğü puanı da söz konusu aramaların sıklığını gösteren tabloda yer buldu.

Bunların yanı sıra söz konusu ülkelerde VPN kullanımının yasal olup olmadığı da belirtildi.

Türkmenistan zirvede yer aldı, Etiyopya ve İran da peşinden geldi

Google Trendler verilerine göre 2023 yılı boyunca “VPN” teriminin en çok arandığı ilk 10 ülke şöyle tablodaki gibi sıralanırken 1’inci sırada Türkmenistan yer aldı.

2022 yılında da “VPN” kelimesinin en çok arandığı ülke olan Türkmenistan’da VPN kullanımı yasa dışı. Freedom House’un İnternette Özgürlük raporunda Türkmenistan’a yer verilmediği için Afganistan’ın internet özgürlüğü puanı bu tabloda yer almadı.

Türkmenistan’ın ardından 99 puan ile Etiyopya geldi. Etiyopya’nın 2022 verilerine ulaşılamazken internet özgürlüğü puanı ise 26 olarak belirtildi. Ülkede VPN kullanımı ise yasal.

İran’ın 2022’de 40 olan “VPN” arama trendi 2023’te 77 oldu ve neredeyse iki katına yükseldi. Google Trendler’e göre arama sıklığı oransal olarak yüzde 93 oranında arttı. İnternet özgürlüğü puanı 11 olan ülkede VPN kullanımı yasal ancak bu konuda bir yasal düzenleme hazırlanıyor.

Asya kıtasında kritik bir konumu olan ve Tayland ve Çin gibi internet özgürlüğünün neredeyse olmadığı Myanmar ise üçüncü sırada yer aldı. 2022’de 51 olan VPN arama sıklığı 2023’te 65’e yükselen ülkenin internet özgürlüğü puanı 10. Ülkede VPN kullanımı yasal ancak bu konuda bir yasal düzenleme hazırlanıyor.

İnternet sansürü konusunda dünyanın en baskıcı ülkesi olarak gösterilen Çin’de ise “VPN” aramaları 2022’ye kıyasla neredeyse iki kat artarak 28’den 54’e yükseldi. İnternet özgürlüğü puanı dokuz olan Çin’de VPN kullanımı kimi bölgelerde kısıtlıyken kimi bölgelerde ise VPN servisleri erişime engellenmiş durumda.

Çin ardından Suriye geldi. Suriye’nin 2022’de 25 olan internette “VPN” aratma puanı 2023’te 52’ye yükseldi. Bu, yüzde 108 oranında bir artış yaşandığı anlamına geliyor. Yaklaşık 15 yıldır iç savaşın yaşandığı ülkede VPN kullanımı yasal ancak dönemsel olarak bağlantıda sorunlar yaşanıyor. Suriye de Freedom House’un İnternette Özgürlük raporunda yer bulamadığı için internet özgürlüğü puanına ulaşılamadı.

Suriye’den sonra sırasıyla Afganistan, Güney Atlas Okyanusundaki 4 bin 200 nüfuslu ada ülkesi Saint Helena, Senegal ve Uganda geldi.

Techopedia: 'Sonuçlar, ülkelerin insan hakları karnesiyle bağlantılı'

Araştırmayı yürüten Techopedia, özellikle arama motorlarında “VPN”i en çok aratan ülkeler sıralaması hakkında raporda kapsamlı bir yoruma yer verdi.

Sonuçların ülkelerin insan hakları karnesine paralellik gösterdiğini söyleyen Techopedia’nın yorumundan öne çıkan kısım şöyle:

Bu listeye baktığımızda gözümüze birkaç şey çarpıyor.

Bunlardan ilki coğrafyayla ilintili olması.

Türkmenistan, İran, Afganistan, Myanmar, Suriye ve Çin birbirleriyle aynı kıtayı, Asya’yı paylaşıyor. Başka bir yerde, Senegal, Uganda ve Etiyopya da yine aynı kıtada, Afrika’da yer alıyor. 

Ancak ikinci ve daha ikna edici olan ise St. Helena hariç tüm bu ülkelerin, vatandaşlarının insan hakları, kişisel özgürlükleri, engelsiz konuşma ve ifade kapasiteleri üzerinde katı sınırlamalar uyguladığıdır. Bu durum, bu ülkelerin internet özgürlüğü alanındaki düşük puanlarında açıkça görülüyor: özellikle Çin (9/100), Myanmar (10/100) ve İran (11/100).

Çin'in komünizminden Türkmenistan'ın totalitarizmi ile Taliban yönetimindeki Afganistan'ın kanunsuzluğuna kadar siyasi yelpazenin en uç kutuplarındaki hükümetler tarafından yönetilen bu ülkelerin birçoğu sadece gücü elde etme ve onu elde tutma konusunda takıntılı görünüyor.

Özellikle internet sansürü, muhalif bakış açılarını bastırmanın ya da Çin'in Uygur halkına uyguladığı zulüm, Uganda'nın LGBTİ+ hakları konusundaki tutumu ya da İran'ın muhaliflere ve azınlıklara yönelik acımasız baskısı gibi hükümetlerin uyguladığı zulümleri maskelemenin bir yolu olarak oldukça yaygındır. Bu, Senegal'in Batılı web sitelerini aralıklı olarak kara listeye almasından Çin'in Büyük Güvenlik Duvarının tamamen karartılmasına kadar farklı şekillerde kendini gösteriyor. Burada profilini çıkardığımız ülkelerin bazılarında VPN'ler yasal, bazılarında ise kısıtlı ya da bekleyen yasalara tabi.